YEPYENİ BİR DÜNYA: METAVERSE Metaverse, dijital teknolojileri ve ağları başkalarıyla etkileşimde bulunmak, iş birliği yapmak ve her türden sanal deneyimi yaşamak için nasıl kullandığımıza ilişkin kullanılan popüler bir terimdir. Tek bir teknoloji veya cihaz ve herhangi bir şirketin hizmeti değildir, hepsi ana akım kullanım için hızla olgunlaşan birkaç ayrı teknolojinin bir noktada birleşmesidir. Bununla birlikte bu teknolojiler, kullanıcıların çevreleriyle ve diğer kullanıcılarla ortak bir alandaymış gibi etkileşime girdiği, üç boyutlu, sürükleyici bir ortam deneyimi yaratabilir. Tamamen gelişmiş bir metaverse, yalnızca sanal bir alandan daha fazlasıdır. Çok çeşitli kullanımlara sahip yeni bir platform olma potansiyelini artıran en az iki önemli özelliği daha vardır. Birincisi, kullanıcının deneyimine hem fiziksel hem de dijital/sanal dünyaları dahil etmesi mümkündür. İkincisi, metaverse’ün dijital olarak yerli varlıklar ve ticaret dahil olmak üzere yerel bir ekonomiye sahip olması beklenmektedir. Bugün İnternet ekonomiyle önemli bir ilişkiye sahip olsa da metaverse kendi ekonomisine sahip olabilir. Kaynak: Deloitte / A Whole New World? The Metaverse and What It Could Mean for You METAVERSE’E GERÇEKÇİ BİR BAKIŞ IAB Başkan Yardımcısı ve Havas İstanbul CEO’su Dr. Cüneyt Devrim’e göre, Metaverse geçici bir heves, yarın modası geçecek bir teknolojik dönüşüm değil. Metaverse’ün anlatıldığı veya vaatte bulunulduğu gibi deneyimlenmesi ve tüm ekosistemimizin içerisine girmesi için daha yıllar var. Web 3.0 gibi devrim niteliğinde bir kırılım ve deneyimlenebilir hâliyle metaverse platformlarıyla gösterdiği için belki de bu kadar hızlı hepimizin gündemine girmiş durumda. Campaign Türkiye’nin 122. Sayısı için kaleme aldığı yazıda Devrim, web 3.0 altındaki teknolojileri, Blockchain mekaniklerini, kripto paraların nasıl çalıştığını göremediğimizi ama insanların üç boyutlu deneyimledikleri dünyaların çok daha kolay algılayabildiğimiz konular olduğunu; bu teknolojilerin yaygınlaşması ve günlük kullanıma entegre olabilmesi için etrafında sayısız teknoloji, donanım, altyapı, hukuki düzenleme, protokoller ve standartlar gerektiğini dile getiriyor. Şu anda metaverse’ü tam deneyimlemek için AR/VR setlerinin gelişimleri, mobil internet hızı, milyonlarca kullanıcının gerçek zamanlı deneyimine izin verecek işlem gücü, platformlar arası geçişkenlik (interoperability) için ikincil inovasyonlar, iş birlikleri ve altyapı yatırımları gerektiğini söyleyen Devrim, bu adımların en hızlı şekilde atılması için çok büyük para ve paranın buraya akabilmesi için de çok büyük bir hikâyenin önemine değiniyor. Devrim’e göre, önümüzde bir zaman olsa da hızla üzerimize yaklaşan bir değişim dönemi olduğunu unutarak beklemek en büyük yanlış olacaktır. Yapılması gerekenler, geç kaldım endişesine kapılmadan, bu da geçecek beklentisine girmeden stratejik olarak adımlarımızı planlamak, yanılacağımızın ve hemen yarın büyük bir sonuç almayacağımızın farkında olarak denemeler yapmak ve bunlardan öğrendiklerimizi yarına taşımaktır. Kaynak: Dr. Cüneyt Devrim, Metaverse’e gerçekçi bir bakış yazısı, Campaign Türkiye 122. Sayı METAVERSE EKONOMİSİ, METAVERSE VS MULTIVERSE IAB Başkan Yardımcısı ve Havas İstanbul CEO’su Dr. Cüneyt Devrim’in, IAB Metaverse’ü Doğru Anlamak Webinarı‘nda gerçekleştirdiği sunumda aktardıklarını sizler için derledik. Metaverse Ekonomisi Citibank’ın yayınladığı Metaverse and Money Raporuna göre metaverse ekonomisinin 2030 yılında 13 trilyon dolar olacağı öngörülüyor. Microsoft’un bir oyun şirketine 75 milyar dolarlık bir yatırım yaptığı biliniyor. 75 milyar dolar 135 ülkenin GSMH’dan daha fazla bir rakam ve Microsoft’un bu yatırımı metaverse’e hazırlık olarak yaptığı düşünülüyor. Sadece Roblox üzerinde 2021 yılında 25 milyon tane farklı obje üretilmiş ve Roblox’taki oyuncular 165 milyar kere avatarlarını güncellemiş durumda. Roblox gibi pek çok platfom olduğu düşünüldüğünde bu rakamlar, oyun dünyasındaki ekonominin nasıl bir döngü içerisinde aktığının bir göstergesi. Dijital varlıkların 2021’deki büyüklüğü 54 milyar dolar. 2019 yılında film endüstrisi büyüklüğünün 42 milyar dolar, müzik endüstrisi büyüklüğünün ise 30 milyar dolar olduğu düşünülürse oyun ekonomisinin geldiği noktayı daha net görebiliriz. Peki bu yeni dönemle birlikte önümüzdeki süreçte neler olacak? Metaverse, sokaktaki insanın bile konuştuğu bir hale nasıl bu kadar hızlı geldi? Pandeminin etkisiyle kullanıcıların dijital dönüşümü ve dijital sahiplenmeyi hızla yaşadığı, aynı zamanda da dijital sosyalleşmeyi deneyimlediği bir süreçteyiz. Şu anda geçişkenlik dediğimiz kavram, metaverse’ler arası kripto varlıklarla birlikte çok fazlasıyla olmaya başladı. Bu verse’lerin arasındaki geçişler ekonomik geçişlerin de artmasıyla beraber farklı bir boyuta evrilmiş durumda. Herhangi bir dijital platformun içerisindeki herhangi bir dijital varlığı bankadan çekebilecek bir paraya çevirebiliyor olmamız bambaşka bir ekonomik akışa imkan sağlıyor. Artık dijital varlık ekonomisiyle reel ekonomi entegrasyon halinde ve bu hem yatırımcıları hem de tüketicileri çok yakından ilgilendiren bir durum. Devrim Nasıl Gerçekleşecek? Web 1.0 ile 3.0 arasındaki en büyük farklardan biri, şu anda yatırım ve teknoloji şirketlerinin bakış açılarının çok farklı bir yerde olması. Web 0.1 dönemini konuştuğumuz 1995-2000 arası dönemde, devlet sistemlerinden ve üniversitelerin laboratuvarlarından çıkan bir ekosistemde, teknoloji şirketlerinin, yatırımcıların ve finans dünyasının 3-4 sene geriden geldiği bir dönem yaşadık. Şu anda ise özel sektör dediğimiz büyük firmaların milyar dolarlık yatırımlarla devrede olduğu ve yatırımcıların akın ettiği bir ekosistemden bahsediyoruz. O nedenle web 3.0 dünyasında yaşanan gelişme çok daha hızlı gerçekleşiyor. Peki yarın hayatımız alt üst mü olacak? Olmayacak, çünkü önümüzde bir süreç ve o sürecin içerisinde değişimin gerektirdiği bazı adımlar var. Bu devrimin gerçekleşmesi için gereken 3 ana kırılımdan behsedebiliriz ve bunlardan birincisi altyapı. Şu anda milyonlarca kişinin aynı anda bazı şeyeleri deneyimleyebileceği platformları sağlamak adına ne işlemci ne ekran/display teknolojileri ne de internet hızı bakımından ne ülke ne de dünya olarak istediğimiz yerde değiliz. O nedenle burada hızlı bir değişime ihtiyaç olacak ve söz konusu o milyar dolarlık yatırımlar bu anlamda çok değerli. İkinci kırılım standartlar & protokoller. Milyonlarca insanın aynı anda deneyim yaşayacağı bu alanlarda bir takım standartlara ve protokollere ihtiyaç var. Örneğin, birbirine bağlı bilgisayarların web 1.0’da bir anda internet dediğimiz şey haline gelmesi, Tim Berners-Lee’nin çıkardığı bir protokolle gerçekleşti ve http protokolünü hala kullanıyoruz. Mobil devrimin ise html 5 gibi bir teknolojiye geçtikten sonra yaşandığını biliyoruz. Dolayısıyla Metaverse’te de bunu göreceğiz. Aynı durum üçüncü kırılım olan “İçerik ve deneyim” için de geçerli. 2000’lerin başında web 2.0 teknolojik olarak hazırdı ancak yeterince içerik ve deneyim yoktu. Daha sonra adına sosyal medya diyeceğimiz uygulamalar, fotoğraflarımızı ve videolarımızı çekip bu platformlarda yüklemeye, yazılarımızı bloglar aracılığıyla başka insanlarla paylaşmaya başladığımızda bambaşka bir evreye geçti. Metaverse dünyasında hayal ettiğimiz deneyimi yaşamak için yeterli içerik ve deneyim şu anda yok ama çok yakın zamanda olacak. Bu aşamada deneyim ve içerik üreten, bu işe kafa yoran marka ve üreten stüdyolar çok değerli. Metaverse vs Multiverse Metaverse tek bir yer gibi algılanıyor ama şu an aslında multiverse’lerden oluşan bir dünyada yaşıyoruz. Platformlar/metaverse’ler şu an birbirlerine çok net olmayan, kesik çizgilerle bağlılar ve aralarında net bir geçişkenlik yok ancak önümüzdeki dönemde metaverse’ler arası geçişkenliğin çok daha fazla olduğu bir evreye geçileceğini söyleyebiliriz. Sahip olduğumuz bir diital varlığı birçok platformda daha kolay kullanabildiğimiz gelecek dönem, dijital sahipliği de daha değerli hale getirecek. Yakın gelecekte bu dönüşümden en çok etkilenecek sektörlerden biri reklam ve medya sektörü olacak diyebiliriz. Çünkü tüketicinin en çok vakit geçirdiği önemli bir alan. Eğlence sektörü, içerik üreticileri (film, müzik üreticileri vb. gibi), retail, sağlık, oyun vb. gibi birçok alan için metaverse dünyası önemli bir dönüşüm alanı olacak. Sektörlerde olduğu gibi birçok meslek dalında da aynı dönüşüm yaşanacak ve yeni iş alanlarının, farklı yetenek ihtiyaçlarının doğmaya başladığını göreceğiz. Markaların yakın gelecekte hayatımıza girecek olan Direct to avatar- D2A gibi, direkt avatarlara dijital ürün satışlarının yapıldığı bir ekosistemde üretim yaptığı, e-commerce değidiğimiz yapının ı-commerce’e evrildiği bir alanı görmeye başlayacağız. Yasal düzenlemeler konusunda birçok eksiklik olsa da, virtual çalışma alanındaki haklar ve çalışma şartları ise çok yakın zamanda tartışmaya başladığımız konu başlıklarından bir diğeri olacak. Kaynak: IAB Metaverse’ü Doğru Anlamak Webinarı – Metaverse’e Gerçekçi Bir Bakış sunumu IAB “Metaverse’ü Doğru Anlamak” webinarının tüm videolarını buradan izleyebilirsiniz. METAVERSE’ÜN GELECEĞİNİ YÖNLENDİREN FAKTÖRLER Metaverse’ün evrimi, tüketici yanıtının yanı sıra en az dört temel bilinmeyenin sonucuna bağlı olacak: Standardizasyon Standartlar ve protokoller ne derece uyumlu? Farklı platformlar arasında birlikte çalışabilirlik düzeyi nedir? Pazar Kaç pazar lideri ortaya çıkıyor ve bunlar hangi tüketici ve ticari kullanım durumlarına hizmet ediyor? Kullanıcı arayüzü Kullanıcı arayüzü ne ölçüde sezgisel hale geliyor ve günlük hayata sorunsuz bir şekilde entegre oluyor? Yönetim İçerik ve davranış ne kadar etkili ve tutarlı bir şekilde düzenleniyor? IP ve dijital varlıklar güvenilir bir şekilde korunuyor mu? GELECEĞE DAİR FARKLI SENARYOLAR 2030’ların başında metaverse’nin geleceği için üç potansiyel senaryo var: Low orbit Metaverse iyi olduğu alanlar vardır ancak genel amaçlı bir platform olarak düşünülemez. Diğer teknolojileri tamamlayacak ancak onun yerini almayacak belirli kullanımlar için özel bir pazar olarak nitelendirilebilir. Double star Tek bir metaverse değil, dinamik bir pazar yerinin paylaşımı için yarışan bir avuç büyük oyuncu var. Birçok uygulama için ana akım bir pazar, ancak yeni nesil teknoloji liderleri arasında bölünmüş durumda. Big bang Açık, birlikte çalışabilir bir metaverse, günlük faaliyetlerimizin çoğunu gerçekleştirdiğimiz baskın arayüz haline gelir. Günümüz internetinin ve daha fazlasının, çoğu işletmenin ve tüketicinin faaliyet gösterdiği sürükleyici bir dünyaya tam geçişi denebilir. YÖNETİCİLER BUGÜN NE YAPABİLİR? Metaverese’ün geleceği hala bilinmemekle birlikte, yöneticilerin şu anda yapabileceği birkaç şey var: Kaynak: Deloitte / A Whole New World? The Metaverse and What It Could Mean for You Yasemin Koçak IAB, Üye İlişkileri ve Çalışma Grupları Yöneticisi